ରସଗୋଲା ଦିବସରେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହାର ରସସିକ୍ତ ଇତିହାସ

ଭୁବନେଶ୍ୱର, ଜୁଲାଇ ୪(ଲୋକାଲ ୱାୟାର): ରସଗୋଲା । ନାଁଟା ହିଁ ଏମିତି ଯେ ପାଟିରୁ ଲାଳ ଗଡ଼ିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ ।

କେବଳ ଖାଦ୍ୟ ଆକାରରେ ନୁହେଁ, ହିନ୍ଦୁ ପରମ୍ପରାରେ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତି ସହ ରସଗୋଲାର ସମ୍ପର୍କ ଅତି ନିବିଡ଼ ।

ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ନୀଳାଦ୍ରି ବିଜେରେ ରସଗୋଲା ଭୋଗଲାଗି ହୁଏ ।

ରଥାରୁଢ଼ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂର୍ତ୍ତିିଙ୍କୁ ରସଗୋଲା ଭୋଗ ଦିଆଯାଏ ।

ତାଛଡ଼ା ଏହି ଦିନଟିକୁ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ରସଗୋଲା ଦିବସ ଭାବେ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।

ରସଗୋଲାକୁ ନେଇ ଅନେକ ବାବଦ ବିବାଦ । ଓଡ଼ିଶାର କି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ।

ଏକଥାର ତର୍କ ଆଡ଼କୁ ବିଚାର କରିବାର ଆସ୍ପର୍ଦ୍ଧା ଆମର ନାହିଁ ।

ରସଗୋଲା ଦିବସ ଅବସରରେ ରସଗୋଲାର ପୁରୁଣା ଇତିହାସ ଓ ଏହାର ଐତିହାସିକ ତଥ୍ୟାବଳୀ, ସମସାମୟିକ ସମୟରେ ଏହାର ଚାହିଦାକୁ ନେଇ ଆମର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଉପସ୍ଥାପନା….

ପୌରାଣିକ କଥାବସ୍ତୁ:

ଜଗନ୍ନାଥ ଓ ରସଗୋଲାର କାହାଣୀ ସହସ୍ର ବର୍ଷ ପୁରୁଣା । ଏହି ପରମ୍ପରା ଶ୍ରୀ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରରୁ ଆରମ୍ଭ ।

ମହାପ୍ରଭୁ ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କ ସହ ସ୍ନାନବେଦୀରେ ଗାଧୋଇବା ପରେ ଜ୍ୱରରେ ପଡ଼ନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ସେ ୧୪ ଦିନ ପାଇଁ ଅଣସର ଘରେ ରହନ୍ତି ।

ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭଲ କରିବା ପାଇଁ ଦିନରାତି ଏକ କରି ଦିଅନ୍ତି ।

୧୪ ଦିନ ପରେ ମହାପ୍ରଭୁ ସୁସ୍ଥ ହୁଅନ୍ତି । ଏଥିରେ ସାମାନ୍ୟ ଆଶ୍ୱସ୍ତ ହୋଇ ଓ ୧୪ ଦିନର କ୍ଲାନ୍ତି ଯେଗୁଁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଆଖି ଲାଗିଯାଇଥିଲା ।

ଏହାର ସୁଯୋଗ ନେଇ ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ମହାପ୍ରଭୁ ମାଉସୀ ଘର ଚାଲି ଆସନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନିଦ ଭାଙ୍ଗେ ସେ ପାଖରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ ।

ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ସମସ୍ତେ ମାଉସୀଘର ଚାଲିଯାଇଥିବାରୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଉପରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୁଅନ୍ତି । ଏପରିକି ରାଗିଯାଇ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଛାଡ଼ି ରୋଷଘରେ ରହନ୍ତି ।

କିଛି ଦିନ ଏପରି ଗଲା ପରେ ଅନ୍ୟ ଉପାୟ ନ ପାଇ ସେ ବିମଳା ଦେବୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଆନ୍ତି ।

ବିମଳା ମା ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ବୁଦ୍ଧି ଦିଅନ୍ତି, ଯେତେବେଳେ ସ୍ୱାମୀ ବୁଦ୍ଧି ହରାନ୍ତି ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଏହା ଜଣାଇବାକୁ ପଡ଼େ ।

ପରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେଠାରୁ ଫେରି ଆସନ୍ତି । ମହାପ୍ରଭୁ ଯେତେବେଳେ ପୁଣିଥରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଫେରନ୍ତି କ୍ଷୁବ୍ଧ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ମନାଇବାକୁ ରସଗୋଲା ଦେଇଥାନ୍ତି ।

ତିନିଶହ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଇତିହାସ:

ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ରସଗୋଲା ଦେଖାଦେବାର ପାଖାପାଖି ୩ଶହ ବର୍ଷ ଆଗରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ରସଗୋଲା ଥିଲା ।

ଏକଥା ଆମେ କହୁନୁ ବରଂ ପଞ୍ଚସଖାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣରେ ଏକଥା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଲେଖାଅଛି ।

ମାଦଳା ପାଞ୍ଜିରେ ମଧ୍ୟ ରସଗୋଲା କଥା ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ।

ପଣ୍ଡିତ ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ (୧୮୪୮-୧୯୧୦)ରେ ଯେଉଁ ଦାଣ୍ଡି ବାଲ୍ମିକୀ ରାମାୟଣର ସମ୍ପାଦନା କରିଥିଲେ ସେଥିରେ ମଧ୍ୟ ଏକଥା ଲେଖାଅଛି ।

ଅର୍ଥାତ ଆଜିକୁ ଦେଢ଼ଶହ ବର୍ଷ ଆଗରୁ ଲୋକେ ରସଗୋଲା ଓ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ବାବଦରେ ଅବଗତ ଥିଲେ ।

ପଣ୍ଡିତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣ ଦାସ ତାଙ୍କ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ବହି ‘ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଇତିହାସ’ ପୁସ୍ତକର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣରେ ରସଗୋଲା ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଳେଖ ଥିବା ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।

ଏଥିରେ ଲେଖାଅଛି ଯେ ଭରଦ୍ୱାଜଙ୍କ ଆଶ୍ରମରେ ଋଷିମାନେ ଯେଉଁ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା କରିଥିଲେ ସେଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତଙ୍କ ଘରେ ଘରେ ପ୍ରଚଳିତ ଥିବା ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିଲା । ଯାହା ଭିତରେ ରସଗୋଲା ଥିଲା ।

ରସଗୋଲା ଷ୍ଟେଟମେଣ୍ଟ :

ରସଗୋଲା ଓଡ଼ିଶାର ବୋଲି ଦାବି କରନ୍ତି ଭାରତର ବିଶିଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ଗବେଷକ ପୁଷ୍ପେଶ୍ ପନ୍ତ । ତାଙ୍କ ମତରେ ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶା, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଓ ବିହାର ଗୋଟିଏ ଭୂଖଣ୍ଡ ଥିଲା ।

ସେତେବେଳେ ରସଗୋଲା ଓଡ଼ିଶାରେ ତିଆରି ହେଉଥିଲା । ସମ୍ଭବତଃ ଓଡ଼ଆ ପାଚକମାନେ ବଙ୍ଗୀୟମାନଙ୍କୁ ରସଗୋଲା ପ୍ରସ୍ତୁତି ଶିଖାଇ ଥାଇପାରନ୍ତି ।

ନ୍ୟୁ-ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ପକ୍ଷରୁ ଆୟୋଜିତ ‘ଅ’ ସାହିତ୍ୟ ଉତ୍ସବର ଭାରତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ଓ ରନ୍ଧନରେ ଆବର୍ଜନା ଶୀର୍ଷକ ଆଲୋଚନା ଚକ୍ରରେ ସେ ଏକଥା କହିଥିଲେ ।

ବଲିଉଡ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଇମତିଆଜ୍ ଅଲ୍ଲୀ ମଧ୍ୟ ରସଗୋଲାକୁ ଓଡ଼ିଶାର ବୋଲି କହିଥିଲେ ।

ଭାରତର ବିଖ୍ୟାତ ଡିଟେକ୍ଟିଭ୍ ଲେଖକ ଶୋଭନ୍ ଚୌଧୁରୀ ମଧ୍ୟ ରସଗୋଲାକୁ ନେଇ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଟିପ୍ପଣୀ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ ବଙ୍ଗୀୟମାନେ ସବୁବେଳେ ସତ୍ୟଜିତ୍ ରାୟ ଓ ରବୀନ୍ଦ୍ର ନାଥ ଠାକୁରଙ୍କୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରନ୍ତି ।

ହେଲେ ଏବେ ତାଙ୍କ ପାଖେ ନୂଆକରି ଗର୍ବ କରିବାକୁ କିଛି ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେମାନେ ରସଗୋଲାକୁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ ଚାହୁଁ ନାହାଁନ୍ତି ।

ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ପାଖେ ଗର୍ବ କରିବା ପାଇଁ ପୁରୀ ଓ କୋଣାର୍କ ଥିବା ବେଳେ ବଙ୍ଗୀୟଙ୍କ ପାଖେ କିଛି ନାହିଁ ।

ରସଗୋଲାକୁ ଜିଆଇ ଟ୍ୟାଗ୍‌:

୨୦୧୭ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୨୩ରେ ବଙ୍ଗଳାର ରସଗୋଲାକୁ ଜିଆଇ ଟ୍ୟାଗ୍ ମିଳିବା ପରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଥିଲା ବିବାଦ । ଟ୍ୱିଟର, ଫେସ୍‌ବୁକ୍‌, ଇନ୍‌ଷ୍ଟାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ଏହାକୁ ନେଇ ଲୋକେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ ।

ଗବେଷକଙ୍କ ସକ୍ରିୟ ପଦକ୍ଷେପ ଯୋଗୁଁ ଶେଷରେ ୨୦୧୯ ଜୁନ୍ ୨୯ରେ ଓଡିଶାର ରସଗୋଲାକୁ ମିଳିଲା ଜିଆଇ ମାନ୍ୟତା ।

ଚେନ୍ନାଇ ସ୍ଥିତ ଜିଆଇ ରେଜେଷ୍ଟ୍ରି ଅଫିସ୍ ଏହାକୁ ନିଜର ୱେବସାଇଟରେ ସ୍ଥାନ ଦେଲା । ତାଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ମଲ୍ ଇଣ୍ଡଷ୍ଟ୍ରିଜ୍ କର୍ପୋରେସନ୍ ଲିମିଟେଡ ଓ ଉତ୍କଳ ମିଷ୍ଟାନ୍ନ ବ୍ୟବସାୟୀ ସମିତିକୁ ଜିଆଇ ଟ୍ୟାଗ୍ ଦେଇ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧିତ କରାଗଲା ।

୨୦୧୮ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପ୍ରଥମ କରି ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲାକୁ ଜିଆଇ ମାନ୍ୟତା ମିଳୁ ବୋଲି ଚେନ୍ନାଇ ଜିଆଇ ରେଜେଷ୍ଟ୍ରି ଅଫିସରେ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ ।

ପରଦା ପଛର ନାୟକ:

ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲାକୁ ଜିଆଇ ମାନ୍ୟତା ମିଳିବା ଓ ରସଗୋଲା ଦିବସ ପାଳନ ପଛର ମଙ୍ଗ ଧରିଥିଲେ ବରିଷ୍ଠ ସାମ୍ବାଦିକ ଅସିତ୍ ମହାନ୍ତି ଓ ସାବତ୍ ଏକ୍ସପୋର ମୁଖ୍ୟ ଅନିତା ସାବତ୍ ।

୨୦୧୫ ମସିହା ନିଳାଦ୍ରି ବିଜେ ଦିନ ପ୍ରଥମ କରି ଅନିତା ସାବତ୍ ନିଜ ଟ୍ୱିଟର ଆକାଉଣ୍ଟରେ ଏକଥାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ରସଗୋଲା ଦିବସ ପାଳନ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ବାସୀଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ ।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏଥିରେ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଜଣେ ପରେ ଜଣେ ଗବେଷକ ଓ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ।

ଏ ବାବଦରେ ଅନିତା ସାବତ୍ କହନ୍ତି ୨୦୧୫ରେ ପ୍ରଥମେ ଆମେ ଏହି ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲୁ ।

ଆମେ ରସଗୋଲା ଦିବସ ପାଳନ ପାଇଁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଥିଲୁ ।

ପାଖାପାଖି ୫ ବର୍ଷ ପରେ ଆମକୁ ସଫଳତା ମିଳିଲା ।

ଓଡ଼ିଶା ରସଗୋଲାକୁ କିପରି ଜିଆଇ ମାନ୍ୟତା ମିଳିବ ସେଥିପାଇଁ ମୁଁ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟେସନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲି ।

ବରିଷ୍ଠ ସାମ୍ବାଦିକ ଅସିତ୍ ମହାନ୍ତି କହନ୍ତି ରସଗୋଲାକୁ କପୋଳକଳ୍ପିତ ।

ଏହାକୁ ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା । ରସଗୋଲାକୁ ନେଇ ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଓ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପୁରାତନ ଇତିହାସ ରହିଛି ।

ଯାହାକି ପାଖାପାଖି ୫୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା । ନୀଳାଦ୍ରୀବିଜେରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଭୋଗ ଲାଗି ହୋଇଥାଏ ।

ଓଡ଼ିଶା ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ରସଗୋଲାର ସ୍ୱାଦ ବି ଭିନ୍ନ । ଆଗ ରସଗୋଲା ରସରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପାଟିରେ ପକାଇଲେ ମିଳାଇଯାଏ ।

ହେଲେ ବଙ୍ଗଳାର ରସଗୋଲା ସ୍ପଞ୍ଜି ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଏହାକୁ ଚୋବେଇବାକୁ ପଡ଼େ ।

ସାଲେପୁରରୁ ପାହାଳ:

ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଢେର ବେଶୀ । ସେ ବିକଳ କର ରସଗୋଲା ହେଉ କି ପାହାଳ ।

ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ସ୍ୱାଦ ବି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ । କେବଳ ସ୍ୱାଦ ନୁହେଁ ଏହାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ବି ଭିନ୍ନ । ସାଲେପୁରର ବିକଳ କରଙ୍କ ରସଗୋଲା ଏବେ ବିଶ୍ୱ ବିଖ୍ୟାତ ହେଲାଣି ।

ମଳିଥିବା ସୂଚନା ଅନୁସାରେ ବିକଳ କରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ରସଗୋଲା ପ୍ୟାକ୍ ହୋଇ ରାଜ୍ୟ ତଥା ଦେଶ ବାହାରକୁ ଯାଉଥିବା ବେଳେ ପାହାଳ ରସଗୋଲା ପାଇଁ ଦେଶ ଓ ବିଦେଶର ଖାଦ୍ୟପ୍ରେମୀ, ଫୁଡ ବ୍ଲଗର୍‌, ଗବେଷକ ଓ ସେଫମାନେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଆସୁଛନ୍ତି ।

ନ୍ୟାସନାଲ୍ ଜିଓଗ୍ରାଫିକ୍‌, ହିଷ୍ଟ୍ରି ଟିଭି, ଡିସକଭରୀ ଭଳି ଚ୍ୟାନେଲରେ ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲା ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।

ଲୋକାଲ ୱାୟାର