ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ

ମୁଁ ଜାଣିନି ଆପଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେ ଜଣ ପ୍ରକୃତରେ ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ବୁଲିଆସିଥିବେ।

ଏହି ମନ୍ଦିର ବୁଲିବାର ପ୍ରଥମ ସୁଯୋଗ ମୁଁ ସେତେବେଳେ ପାଇଥିଲି, ଯେତେବେଳେ ପଶ୍ଚିମଓଡ଼ିଶାର ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାର ଜିଲ୍ଲାପାଳ ଥିଲି।

ଏହା ୧୯୯୨ ମସିହାର କଥା ହେବ।

ପରିତାପର ବିଷୟ ହେଉଛି, ସମୃଦ୍ଧ ଐତିହ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଅନଗ୍ରସରତା ପାଇଁ ବେଶି ପରିଚିତ (କେବିକେ ଅଞ୍ଚଳ- କଳାହାଣ୍ଡି, ବଲାଙ୍ଗିର ଓ କୋରାପୁଟ ସଂପର୍କରେ ଆପଣ ଜାଣିଥିବେ)।

ଟିଟିଲାଗଡ଼ରୁ କଣ୍ଟାବାଞ୍ଜି ଯିବା ବାଟରେ ଦୁଇଟି ଗାଁ ପଡ଼େ (ପଡ଼ା ହୋଇପାରେ, ମୁଁ ନିଶ୍ଚିତ ନୁହେଁ), ଯାହାର ନାଁ ରାଣୀପୁର ଓ ଝରିଆଲ।

ଏଠାରେ ରହିଛି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ପୀଠରେ ଓ ଇଟାରେ ତିଆରି ଇନ୍ଦ୍ରଲାଖ ମନ୍ଦିର।

ଏବେ ଟିଟିଲାଗଡ଼ ତାପମାତ୍ରା ବା ପ୍ରବଳ ଖରା ପାଇଁ ବେଶ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ।

ଏଠାରେ ଖରାଦିନରେ ତାପମାତ୍ରା ୫୦ ଡିଗ୍ରୀ ଡେଇଁଯାଏ, ଏଥିପାଇଁ କେହି କେହି ଏହାକୁ ତତଲାଗଡ଼ ବୋଲି ବି କହନ୍ତି।

ପାଣିନି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକରେ ଟିଟିଲାଗଡ଼କୁ ତୈତଲ୍ୟ ଜନପଦ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି।

ମୁଁ ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାପାଳ ଭାବେ ଯୋଗ ଦେବା ପରେ କଣ୍ଟାବାଞ୍ଜିର ବ୍ୟବସାୟୀ ସଂପ୍ରଦାୟଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ବି ଶୁଣିଥିଲି।

ମୋତେ କୁହାଯାଇଥିଲା, ଆପଣ ଆଜି ସଂଧ୍ୟାରେ ଏହି ଜାଗାର ଲୋକଙ୍କୁ ଗୋଟେ ଉଡ଼ାଜାହାଜ ଅର୍ଡର୍ କରିବେ ତ ତାହା ଆସନ୍ତାକାଲି ସକାଳେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଯାଇପାରିବ।

ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିରର ଛାତ ନାହିଁ।

ଏହା ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମର୍ପିତ, ଯାହାକୁ ସୋମବଂଶୀ ରାଜାମାନେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ଇତିହାସକାର କୁହନ୍ତି।

ସୋମବଂଶୀ ରାଜାମାନେ ଅଷ୍ଟମ ଓ ନବମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଶାସନ କରୁଥିଲେ।

ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ମିଳୁଥିବା ବାଲିପଥରରେ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଷଡ଼ଭୁଜଧାରୀ ନୃତ୍ୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଶିବଙ୍କ ସମେତ ଚଉଷଠୀଟି ଯୋଗିନୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି।

ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଆମେ ଇଟାରେ ତିଆରି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଇନ୍ଦ୍ରଲାଖ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ଦେଖିପାରିବା।

ଲୋକବିଶ୍ବାସ ଅନୁସାରେ, ସ୍ବର୍ଗର ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ର ଏଠାରେ ଶିବଙ୍କ ତପସ୍ୟା କରି ଏହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ।

ରାଣୀପୁର ଝରିଆଲର ଏହି ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ଭଳି ଆମ ଦେଶରେ ଆଉ ତିନିଟି ଚଉଷଠୀ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ରହିଛି।

ସେଥିରୁ ଗୋଟିଏ ଭୁବନେଶ୍ବର ଉପକଣ୍ଠ ହୀରାପୁରରେ ଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ଭେରାଘାଟ (ଜବଲପୁର ନିକଟରେ) ଓ ଖଜୁରାହୋରେ ରହିଛି।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶା ଗଲେ ପୁରୀ, କୋଣାର୍କ ଓ ଚିଲିକା ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନ କଥା ଚିନ୍ତା କରିବେ।

କାରଣ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏସବୁ ସ୍ଥାନଠାରୁ ଆହୁରି ଅନେକ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ବି ରହିଛି।

( ଲେଖକ ୧୯୮୫ ବ୍ୟାଚର ଓଡିଶା କ୍ୟାଡର ଆଇ.ଏ.ଏସ୍. ଅଫିସର । ଏବେ ସେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଜଳସଂପଦ ମନ୍ତ୍ରାଳୟରେ ସଚିବ ଭାବେ ଅବସ୍ଥାପିତ)

ପୁରୀ, ଡିସେମ୍ବର ୨୮ (ଲୋକାଲ ୱାୟାର): ନୂଆବର୍ଷ ପାଳନ ପାଇଁ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ଏବେଠାରୁ ଦେଶ ବିଦେଶର ଶହ ଶହ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭିଡ଼ ଜମାଇବାରେ ଲାଗିଲେଣି।

ବଡ଼ଦିନ ଓ ନୂଆବର୍ଷ ଏକାଠି ପାଳନ କରିବାକୁ ପୁରୀ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପ୍ରଥମ ପସନ୍ଦ ଥିବାବେଳେ ଏଥର ମଧ୍ୟ ସହରକୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଆଗମନ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି।

ସହରର ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ହୋଟେଲ୍ ଓ ଲଜିଂ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଗଲାଣି।

ହୋଟେଲଗୁଡ଼ିକ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ପ୍ୟାକେଜ୍ ଅଫର୍ ଦେଉଥିବା ବେଳେ ସମୁଦ୍ରକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ହୋଟେଲଗୁଡିକର ବୁକିଂ ବହୁ ଆଗରୁ ସରିଯାଇଥିବା ଜଣେ ହୋଟେଲ୍ ମାଲିକ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି।

 

ସେହିପରି ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପସନ୍ଦକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଜିରୋ ନାଇଟ୍ ପାଇଁ ହୋଟେଲଗୁଡ଼ିକ ଭଳିକି ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିଛନ୍ତି।

କିଛିଦିନ ତଳେ ନାଗରିକତା ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପ୍ରତିବାଦରେ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଅଶାନ୍ତି ଲାଗିରହିଥିବାରୁ ପୁରୀକୁ ଆସୁଥିବା ଅନେକ ଟ୍ରେନ୍ ଚଳାଚଳ ବ୍ୟାହତ ହୋଇଥିଲା।

ଏହାକୁ ନେଇ ବହୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ନିରାଶ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କ ହୋଟେଲ୍ ବୁକିଂ ବାତିଲ୍ କରିଦେଇଥିଲେ।

ହେଲେ ଏବେ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି ହେବା ପରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଧାଡ଼ି ଲମ୍ବିବାରେ ଲାଗିଛି।

କେବଳ ପୁରୀ ସହର ନୁହେଁ, ଜିଲ୍ଲାର ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା, କୋଣାର୍କ, ସାତପଡ଼ା ଓ ରାମଚଣ୍ଡୀ ଭଳି ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀରେ ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଗହଳି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି।

ରାମଚଣ୍ଡୀ ବେଳାଭୂମିରେ ଚାଲିଥିବା ଇକୋ ରିଟ୍ରିଟ୍ ଏବେ ପର୍ଯ୍ୟଟଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ସାଜିଛି।

ବେଳାଭୂମିରେ ଭରପୁର ମଜା ଉଠାଇବା ସହ ନୂଆବର୍ଷରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଯାଇ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିପୁଳ ଉତ୍ସାହ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି।

ଏବେଠାରୁ ଶହ ଶହ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ବେଳାଭୂମିରେ ସ୍ନାନ କରି ଖୁସି ମନେଇବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି।

ନୂଆବର୍ଷରେ ଲକ୍ଷାଧିକ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଯାଇ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି, ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ପକ୍ଷରୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାପକ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରାଯାଇଛି।

୩୧ ଡିସେମ୍ବର ରାତି ଗୋଟାଏରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବନ୍ଦ ରହି ରାତି ୨ଟାରେ ଖୋଲାଯିବାକୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛି।

ସେହିପରି ବଡ଼ଦେଉଳର ସିଂହଦ୍ୱାର ଅଞ୍ଚଳକୁ ନୂଆ ରୂପ ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରଶାସନ ଲାଗିପଡ଼ିଛି।

ନୂତନ ବ୍ୟାରିକେଡ୍ ଓ ଶେଡ୍‌ ନିର୍ମାଣ ସାଙ୍ଗକୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ସାଜସଜ୍ଜା କରାଯାଉଛି।

ଏଥିସହିତ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଟ୍ରାଫିକକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ କରାଯାଇଛି।

ମରିଚିକୋଟ ଛକଠାରୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡ ମଝିରେ ପାଦଚଲା କରିଡର୍ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ମରିଚିକୋଟ ଛକରୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଚାଲି ଚାଲି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯିବେ।

ସେହିପରି ଭିଆଇପି ଗାଡିଗୁଡିକ ପାଇଁ ମରିଚିକୋଟ ଛକଠାରୁ କଟକଣା ଲାଗୁ କରାଯିବ।

ସେମାନେ ମରିଚିକୋଟ ଛକରେ ଓହ୍ଲାଇ ବ୍ୟାଟେରି ଅଟୋରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇପାରିବେ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ମଙ୍ଗୁ ମଠ ବ୍ୟାବସାୟିକ କୋଠା ଉଚ୍ଛେଦ ପରେ ସେଥିରେ ଟାଇଲ ପକାଯାଇଛି।

ତା ସାଙ୍ଗକୁ ସେଠାରେ ଫୁଲକୁଣ୍ଡ ସାଙ୍ଗକୁ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଲୋକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।

ଲୋକାଲ ୱାୟାର

ଇଟାଲିର ପିସା ଟାଓ୍ବାର୍ ଗୋଟିଏ ପଟକୁ ଢଳି ରହିଥିବା ଆମେ ସମସ୍ତେ ଜାଣୁ।

ହେଲେ ଆମ ଭିତରୁ କେତେଜଣ ଢଳି ରହିଥିବା ଏକ ମନ୍ଦିର ବା ବକ୍ର ମନ୍ଦିର ସଂପର୍କରେ ଜାଣିଛୁ?

ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ କହୁଛି, ପଶ୍ଚିମଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ହୁମା ବକ୍ର ମନ୍ଦିର କଥା।

ମହାନଦୀ କୂଳରେ ଥିବା ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ବୋଧହୁଏ ପୃଥିବୀର ଏକମାତ୍ରା ବକ୍ର ମନ୍ଦିର।

ସେ ଯାହାହେଉ, ଏହି ମନ୍ଦିରଟିକୁ ଏହିଭଳି ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ନା କୌଣସି କାରଣରୁ ଏହା ଗୋଟିଏ ପଟକୁ ଢଳିଯାଇଛି, ତାହା ଜଣାପଡ଼ିନାହିଁ।

ଇତିହାସ ଅନୁସାରେ, ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ରାଜା ତୃତୀୟ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସମ୍ବଲପୁରର ପଞ୍ଚମ ଚୌହାନବଂଶୀୟ ରାଜା ବଳିଆର ସିଂ (୧୬୦୦-୧୬୯୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ) ଏହାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ।

ପ୍ରଥମରୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ଐତିହାସିକ, ସ୍ଥପତି ତଥା ଅନ୍ୟ ଗବେଷକମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଆସିଛି।

ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ହେଉଛି, ଏଠାରେ ଥିବା ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଗୋଟିଏ ପଟକୁ ଢଳିଥିବାବେଳେ ଏହାର ପାର୍ଶ୍ବରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ତାର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଢଳିବାର ଦେଖାଯାଏ।

ସ୍ବାତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ଆପଣ ଯଦି ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ବୁଲିଯିବାପାଇଁ ଚାହାନ୍ତି, ତେବେ ଚିପିଲିମାଠାରେ ଥିବା ମା ଘଣ୍ଟେଶ୍ବରୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଭୁଲିବେ ନାହିଁ।

କାରଣ ଏହି ମନ୍ଦିର ହୁମାଠାରୁ ବେଶି ବାଟ ନୁହେଁ।

ଏଠାରେ ଆପଣ ହଜାର ହଜାର ଘଣ୍ଟି ବନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ଦେଖିବାକୁ ପାଇବେ।

କୁହାଯାଏ, ଲୋକେ ମାଆଙ୍କ ପାଖରେ ମାନସିକ ରଖିଥାନ୍ତି ଓ ତାହା ପୂରଣ ହେଲା ପରେ ଏଠାକୁ ଆସି ଘଣ୍ଟି ବାନ୍ଧିଦେଇ ଯାଇଥାନ୍ତି।

ସେହିପରି ଏହି ଘଣ୍ଟିଗୁଡ଼ିକୁ ବତାଘରର ବତୀଘର ବୋଲି ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନେ କହନ୍ତି।

କାରଣ ପୂର୍ବରୁ ନଦୀରେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିବା ଲୋକମାନେ ପ୍ରବଳ ପବନ ବହିବା ଆଶଙ୍କା ଥିଲେ ଏଠାରୁ ଘଣ୍ଟି ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ସତର୍କ ହେଉଥିଲେ।

( ଲେଖକ ୧୯୮୫ ବ୍ୟାଚର ଓଡିଶା କ୍ୟାଡର ଆଇ.ଏ.ଏସ୍. ଅଫିସର । ଏବେ ସେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଜଳସଂପଦ ମନ୍ତ୍ରାଳୟରେ ସଚିବ ଭାବେ ଅବସ୍ଥାପିତ)

ଦୁଇବର୍ଷିଆ ତାଲିମ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ମୁଁ ଓଡ଼ିଶାର କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଜୟପୁର ଉପଖଣ୍ଡୀୟ ଅଧିକାରୀ (ସବ୍-ଡିଭିଜନାଲ୍ ଅଫିସ୍ ବା ଏସ୍.ଡି.ଓ, ଯାହାକୁ ଏବେ ଉପଜିଲ୍ଲାପାଳ କୁହାଯାଉଛି) ପ୍ରଥମ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲି।

ସେହି ସମୟରେ ମୁଁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଜୟପୁର, ରାଜସ୍ଥାନର ଜୟପୁରକୁ ଜାଣିଥିଲି।

ଏହି ସ୍ଥାନର ନାଁ ଶୁଣି ମୋର ସାଙ୍ଗସାଥୀ ଓ ସଂପର୍କୀୟମାନେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ, ଯଦିଓ ଦୁଇ ଜୟପୁରରେ ବନାନରେ ଭିନ୍ନତା ଥିଲା, ହେଲେ ଉଚ୍ଚାରଣ ସମାନ ଥିଲା।

ଜୟପୁର ଏସ୍.ଡି.ଓ. ପଦବୀରେ ଯୋଗଦେବା ପରେ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟବଶତଃ ମୋତେ ଶୈବପୀଠ ଗୁପ୍ତେଶ୍ବର ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା।

ଗୁପ୍ତେଶ୍ବରର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗୁପ୍ତ ଠାକୁର।

ଏହାର ଏପରି ନାମକରଣ ହେବା କାରଣ ହେଉଛି, ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଏକ ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ ଠାକୁର ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ଏହାର ପ୍ରମୁଖ ଆକର୍ଷଣ ହେଉଛନ୍ତି ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ ଥିବା ବିରାଟ ଆକୃତିର ଶିବଲିଙ୍ଗ।

ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ, ଏହି ଲିଙ୍ଗଙ୍କର ଆକାର ସମୟକ୍ରମେ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି।

ପ୍ରତିଦିନ ଗୁପ୍ତେଶ୍ବରଙ୍କ ଦର୍ଶନ ଲାଗି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ଲୋକ ଏଠାକୁ ଆସନ୍ତି।

ତେବେ ଶିବରାତ୍ରି ସମୟରେ ଏଠାରେ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।

ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଅପେକ୍ଷା ଏଠାରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ (ବର୍ତ୍ତମାନର ଛତିଶଗଡ଼)ର ଅଧିକ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି।

ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ସ୍ଥାନ ନିକଟରେ ସାବେରୀ ନଦୀ ମଧ୍ୟ ବହିଯାଉଛି।

ସେତେବେଳେ ଗୁପ୍ତିଶେବର ଯିବାକୁ ଗମନାଗମନର ଏତେଟା ବିକାଶ ହୋଇନଥିଲା, ରାସ୍ତା ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଭଲ ନଥିଲା।

ଥରେ ଏକ ବିଦେଶୀ ଦମ୍ପତି ମୋ ନିକଟକୁ ଆସି ଅନେଇ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କରି କହିଥିଲେ ଯେ, ଗୁପ୍ତେଶ୍ବର ବାହାରିଥିଲେ ବି ଖରାପ ରାସ୍ତା ଯୋଗୁଁ ସେମାନେ ରାମଗିରିରୁ ଆଉ ଆଗକୁ ବଢ଼ିପାରିନଥିଲେ।

ସେହି ସମୟରେ ସରକାରୀ ଯାନବାହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଗୁପ୍ତେଶ୍ବରକୁ ନଥିଲା।

ତେବେ ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଖରାପ ରାସ୍ତା ସତ୍ତ୍ବେ ଗାଡ଼ିରେ ବସି ଗୁପ୍ତେଶ୍ବର ଥିବା ଏକ ମଜାଦାର ଅନୁଭୂତି ଥିଲା।

ପାତ୍ରପୁଟ ପୋଲ (ଏକ ପିକନିକ୍ ସ୍ପଟ୍) ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପରେ ଏକ ବ୍ଲକ୍ ମୁଖ୍ୟାଳୟ ବୈପାରୀଗୁଡ଼ା (ଗୁଡ଼ାର ମାନେ ଗାଁ) ପଡ଼େ।

ଏହା ବ୍ୟାପାରୀଗୁଡ଼ା (ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ଗାଁ)ରୁ ଆସିଥିବା ବୋଲି କେହି କେହି କହନ୍ତି।

ସେ ଯାହାହେଉ, ବୈପାରୀଗୁଡ଼ା ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସୁଷମାରେ ଭରପୁର ରାମଗିରି ପଡ଼େ।

ଏଠାରେ ଡାଲଖାଇ ଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ରହିଛି।

ଲୋକବିଶ୍ବାସର ଆଧାରରେ, ରାମଗିରି ଘାଟି ଚଢ଼ିବା ଆଗରୁ ଏହି ଦେବୀଙ୍କୁ ଗଛର ଏକ ଡାଳ ସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ପଡ଼େ।

ଏହାପରେ ଆସେ ଗୁପ୍ତେଶ୍ବର, ଯେଉଁ ଗୁମ୍ଫା ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପାଣି ଝରୁଥିବା ଆପଣ ଦେଖିବାକୁ ପାଇବେ।

ଏଥିରୁ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଧଳା ପାଣି ବାହାରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ କାମଧେନୁ ଭାବେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ପୂଜା ମଧ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି।

ଏବେ ଏହି ସ୍ଥାନର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିସାରିଥିବ।

ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହି ଜାଗାକୁ ପୁଣି ଥରେ ଯିବାର ଆଶା ରହିଛି।

( ଲେଖକ ୧୯୮୫ ବ୍ୟାଚର ଓଡିଶା କ୍ୟାଡର ଆଇ.ଏ.ଏସ୍. ଅଫିସର । ଏବେ ସେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଜଳସଂପଦ ମନ୍ତ୍ରାଳୟରେ ସଚିବ ଭାବେ ଅବସ୍ଥାପିତ)

ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର,ଡିସେମ୍ବର ୨୬ (ଲୋକାଲ ୱାୟାର): ସବୁଥର ପରି ଏଥର ମଧ୍ୟ ଗୁରୁବାର ସୂର୍ଯୋପରାଗ ପାଇଁ ବିନିକା ନିକଟ ମହାନଦୀର ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟରେ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି।

ଲୋକ ବିଶ୍ବାସ ଅନୁସାରେ, ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହଣ ବେଳେ ଏଠାରେ ଗାଧେଇଲେ ଗ୍ରହମାନଙ୍କ କୁପ୍ରଭାବ ମଣିଷ ଉପରେ ପଡ଼େନହିଁ।

ସୋନପୁରରୁ ସଡ଼କ ପଥରେ ୩୨ କିଲୋମିଟର ଗଲେ ପଡ଼ିବ ବିନିକା ଏବଂ ଏହି ସହର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଠିକ୍‌ ପୂର୍ବରୁ ଡ଼ାହାଣ ପଟକୁ ତିନି କିଲୋମିଟ ଗଲେ ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ ପଡ଼େ।

ବିନିକାର ନିକଟତମ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ହେଉଛି ବରପାଲି, ଯାହା ୩୨ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ।

ଟ୍ରେନ୍‌ରେ ଆସିଲେ ବରପାଲିରୁ ଓହ୍ଲାଇ ବିନିକାକୁ ବସ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯାଇହବ।

ସେହିପରି ଘରୋଇ ଟ୍ୟାକ୍ସି ଭଳି ଅନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟ ରହିଛି।

ଲୋକକଥା ଅନୁସାରେ, ଗଜପତି ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ ଏକ ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇ ମହାପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନିକଟରେ ଅଧିଆ ପଡ଼ିଥିଲେ।

ଏହାପରେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ହୋଇଥିଲା ଯେ, ମହାନଦୀ କୂଳରେ ଉତ୍ତର ଦିଗକୁ ଗଲେ ନଦୀ କୂଳରେ ଏକ ସ୍ଥାନ ମିଳିବ, ଯେଉଁଠାରେ ଏକ କାଳୀ ଗାଈ ସ୍ୱୟଂଭୂ ଶିବଲିଙ୍ଗ ଉପରେ କ୍ଷୀର ଦେଉଥିବ।

ସେହି ନିକଟରେ ଥିବା ଘାଟରେ ସ୍ନାନ କଲା ପରେ ରୋଗ କ୍ଷୟ ହେବ ବୋଲି ସ୍ବପ୍ନାଦେଶ ପାଇ ଗଜପତି ମହାନଦୀ କୂଳେ ପ୍ରତି ଯୋଜନା ଦୂରରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଶିବାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।

ଶେଷରେ ସେ ଏହି ଘାଟରେ ସ୍ନାନ କରିବା ପରେ ରୋଗମୁକ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ନାମ ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ ରଖାଗଲା।

ଲୋକକଥା ଅନୁସାରେ, ରାଜାଘାଟ ନିକଟରେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଶିବିର ପକାଇ ରହିଥିଲେ, ସେଠାକାର ନାଁ ‘ରହିଲା’ ହୋଇଥିଲା।

ତାର ସ୍ମୃତିସ୍ବରୂପ ଆଜି ମଧ୍ୟ ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ ନିକଟରେ ‘ରହିଲା’ ଗାଁ ରହିଛି।

ସ୍ୱଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କର ଏକ କବିତାରେ ଏହି ଗାଁର ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି- “ପାପକ୍ଷୟ କର ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ/ଶାପମୁକ୍ତ ଯହିଁ ଉତ୍କଳ ସମ୍ରାଟ। ପାପ ଅପସରି ସେ ରାଜ୍ୟ ରହିଲା/ ତେଣୁ ସେହି ନାମ ହୋଇଛି ରହିଲା।”

ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକେ ଏହାକୁ ‘ପାପ୍‌ଚି ଘାଟ୍‌’ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କହିଥାନ୍ତି।

ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟରେ ଏକ ପୁରାତନ ବରଗଛ ରହିଛି, ଘାଟରେ ସ୍ନାନ କରି ଏହି ବରଗଛ କୋରଡ଼ରେ ଗଳିଲେ ସବୁ ପାପକ୍ଷୟ ହୁଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି।

ଏହି ବିଶ୍ବାସର ଆଧାରରେ ପ୍ରତିଦିନ ଏହି ଘାଟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ଭିଡ଼ ଲାଗିଥାଏ।

ବିଶେଷକରି ଚନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହଣ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ ସମୟରେ ଏଠାରେ ପ୍ରବଳ ଗହଳି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।

ଏହି ସମୟରେ ଏଠାରେ ମେଳା ମଧ୍ୟ ପଡ଼ିଥାଏ।

ସେହିପରି କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ମଧ୍ୟ ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟକୁ ଭକ୍ତଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟିଥାଏ।

ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟଠାରୁ ଅଧ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ରହିଛି ତାରାପୁରଗଡ଼।

ଐତିହାସିକଙ୍କ ମତରେ, ଏକଦା ଏହା ଦକ୍ଷିଣ କୋଶଳର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ବିନିକାକୁ ବିନିତପୁର ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା।

ଏହି ଗଡ଼ରେ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ସୋନପୁରର ନବମ ଚୌହାନ ରାଜା ପୃଥ୍ୱୀ ସିଂହ ମରହଟ୍ଟା ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କର ସାମ୍ନା କରିଥିଲେ ବୋଲି ଐତିହାସିକମାନେ କହନ୍ତି।

ସେହିପରି ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟଠାରୁ ୪ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ରହିଛି ଚରଦାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ କପିଳେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର।

ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ ସହ ଏହି ମନ୍ଦିରର ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି।

ତେଣୁ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିବା ଅଧିକାଂଶ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଶୈବପୀଠ କପିଳେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରକୁ ମଧ୍ୟ ଯାଇଥା’ନ୍ତି।

ପାପକ୍ଷୟ ଘାଟ କେବଳ ଧାର୍ମିକ କେନ୍ଦ୍ର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି, ତାହା ନୁହେଁ ଏଠାକାର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଏହି ପବିତ୍ର ପୀଠକୁ ଟାଣିଆଣେ ।

ଏପରିକି ମହାନଦୀ ଭିତରେ ଥିବା ବାଲିଚରରେ ମଧ୍ୟ ପିକ୍‌ନିକ୍‌ କରାଯାଏ, ତେଣୁ ବର୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ପିକ୍‌ନିକ୍‌ କରିବାକୁ ଏଠାକୁ ଲୋକେ ଆସିଥା’ନ୍ତି।

ଲୋକାଲ ୱାୟାର